بدترین خطاها و تقلب های علمی سال 2012 - وبلاگ ریاضیات

به گزارش وبلاگ ریاضیات، خبرآنلاین: اشتباهاتی که در آزمایشگاه رخ می دهند گاه ممکن است خطرناک و در پاره ای موارد مرگبار باشند. گزارش های علمی غلط و گمراه نماینده می تواند سایر دانشمندان را به انحراف بکشاند؛ و سال ها وقت، کوشش و منابع اقتصادی را تلف نمایند.

علم در برابر خطا و اشتباه مصون نیست. حتی گاه اشتباهاتی که در آزمایشگاه رخ می دهند ممکن است خطرناک و در پاره ای موارد مرگبار باشند. گزارش های علمی غلط و گمراه نماینده می تواند سایر دانشمندان را به انحراف بکشاند؛ و سال ها وقت، کوشش و منابع اقتصادی را تلف نمایند. همچنین، هر ساله تعدادی از دانشمندان دچار اشکال مختلفی از سوءرفتار یا تقلب می شوند. در این گزارش، برخی از برجسته ترین خطاها، اشتباهات و تقلب های علمی سال 2012 را به انتخاب سایت وایرد با هم مرور می کنیم؛ مسائلی که از اشتباهات خنده دار تا اشتباهات واقعا مرگبار را در بر می گیرد.

توزیع نماینده ای که با آلوده کردن داروها، باعث شیوع یک همه گیری شد.

در اوایل ماه اکتبر / اواسط مهرماه، مرکز پیشگیری و کنترل بیماری آمریکا (CDC) شیوع بیماری کشنده ای را تایید کرد. این بیماری که نوعی از مننژیت قارچی بود، به دلیل بسته های آلوده استروئید بود که برای کنترل درد کمر استفاده می شد. اما این دارو توسط یک شرکت داروسازی ساخته نشده بود. داروی مذکور متعلق به یک کارگاه ترکیب دارو (Compounding Pharmacy) بود؛ تاسیساتی که به صورت مستقل داروهای خاص خودش را ترکیب و آنها را توزیع می نماید.

تا کنون، بیش از 600 گزارش در این خصوص دریافت شده است و 40 نفر نیز جان خود را از دست داده اند. بر اساس تخمین CDC، حدود 14 هزار نفر نیز در 19 ایالت آمریکا در معرض این خطر قرار دارند. مننژیت قارچی، که شیوع آن اغلب ناشی از قارچ Exerohilum rostatum است، مسری نیست. اما این بار، عفونت در اثر تزریق نخاعی استروئیدهای آلوده مانند متیل پردنیزولون ایجاد شده است. منشاء داروهای آلوده، مرکز ترکیب داروی نیوانگلند بود، که 17676 ویال بالقوه آلوده را به 23 ایالت مختلف آمریکا ارسال نموده است.

نکته تاسف برانگیز این است که چنین همه گیری هایی به هیچ عنوان غیرمعمول نیستند، و احتمالا نشانی از قوانین سست و سهل انگارانه هستند. تاسیسات ترکیب دارو تحت نظارت استانداردهای ایمنی مشابه شرکت های داروسازی قرار ندارند، و قانون گذاری و کنترل آنها توسط سازمان غذا و داروی فدرال (FDA) انجام نمی گردد.

نوترینوهای فوق سریع

سال قبل، گزارشی باورنکردنی از نوترینوهایی منتشر شد که با سرعتی بیشتر از سرعت نور حرکت می کردند. در ماه فوریه 2012 / بهمن 1390، دانشمندان پروژه OPERA در آزمایشگاه ملی گران ساسو ایتالیا رسما بیان کردند که خبر کشف چنین نوترینوهای عجیبی اشتباه بوده است، و به احتمال زیاد ناشی از اتصال غلط یک کابل انتقال داده ها بوده است.

فیبر نوری که وظیفه تقویت داده های جی پی اس را بر عهده داشت، به طور کامل به زمان سنج اصلی آزمایش متصل نشده بود. در نتیجه به نظر می رسید که نوترینوهایی که در مرکز سرن سوئیس شلیک شده اند، 60 نانوثانیه زودتر از چیزی که از نظر فیزیکی امکان پذیر است به ایتالیا می رسند. پس از سفت کردن اتصال این کابل و تکرار آزمایش، دانشمندان دریافتند که نوترینوها همان طور که انتظار می رود رفتار می نمایند. اگرچه اینشتین (و نسبیت خاص) از این افتضاح سربلند بیرون آمدند، اما برخی از دانشمندان پروژه OPERA تا این حد خوش شانس نبودند: آنتونیو اردیتاتو، سخنگوی گروه از دانشگاه برن، و داریو آئوتیرو، هماهنگ نماینده پروژه از موسسه فیزیک هسته ای فرانسه هر دو استعفا دادند؛ و دلیل آن را مسائل درون گروهی بیان کردند.

اعلام تصادفی کشف بوزون هیگز

تابستان سال جاری، مرکز تحقیقاتی سرن به طور سهوی خبر کشف بوزون هیگز را اندکی زودتر از موعد مقرر بیان کرد. روز 3 جولای / 13 تیرماه و یک روز قبل از کنفرانس مطبوعاتی رسمی هیگز، ویدئویی به طور تصادفی در وبسایت سرن منتشر شد که در آن سخنگوی پروژه CMS، جو اینکاندلا، از ذره جدیدی صحبت می کرد که به عنوان بزرگ ترین کشف فیزیک در 30 یا 40 سال اخیر توصیف می شد.

در فاصله ای کوتاه پس از انتشار، این ویدئو پنهان شد و در بخشی از سایت نهاده شد که دسترسی به آن نیازمند داشتن کلمه عبور بود. اما می دانید شرح رسمی سرن چه بود؟ آنها گفتند که این ویدئو تنها یکی از چندین ویدئویی بود که برای پوشش تمام نتایج ممکن در مورد خبرهای مربوط به هیگز تهیه شده بود. مسخره است؛ نه؟!

وقتی علم غیرقانونی می گردد

در ماه ژوئن / خردادماه، قانون گذاران ایالت کارولینای شاقتصادی آمریکا لایحه ای را تصویب کردند که کمیسیون منابع ساحلی ایالت را ملزم می کرد تا برنامه ریزی خود را تنها برای افزایش سطح آب دریا با نرخی معادل داده های تاریخی انجام دهد. به عبارت دیگر، برنامه ریزان ساحلی از استفاده مدل هایی که به خاطر مسائلی از قبیل گرمایش جهانی و ذوب شدن کلاهک های یخی قطبی، افزایش شتابنده سطح آب دریاها را نشان می دهند منع شدند. طی قرن گذشته، سطح آب دریاها کمتر از 25 سانتی متر در این ایالت افزیش یافته است؛ در حالی که دانشمندان می گویند تا پیش از سال 2100 / 1479، ممکن است سطح آب دریاها به اندازه 1 متر بالا بیاید.

استفان کولبرت تفسیر جالبی در این باره دارد. وی می گوید: اگر دانش شما نتیجه ای به دست می دهد که شما خوشتان نمی آید، کافی است قانونی تصویب کنید که می گوید این نتیجه غیرقانونی است. مشکل حل می گردد!

حجم نقدها به قدری بود که در ماه جولای / تیر، قانون گذران پیشنهاد اصلاحیه ای برای این قانون را به رای گذاشتند که استفاده از مدل های غیرخطی را تنها تا سال 2016 / 1395 ممنوع می نماید. در ماه آگوست / مردادماه این لایحه به صورت قانون به تصویب رسید.

طلایی که خاک شد

در ماه دسامبر / آذرماه، شرکت Pfizer تایید کرد که خاک طلایی به ارزش 700 هزار دلار را گم نموده است. جالب اینجاست که آنها نمی دانند این خاک طلا در جای اشتباهی گذاشته شده یا دزیده شده است!

قاتل سیاسی

احتمالا اعضای گروه تحلیل داده های انتخاباتی میت رامنی، پس از آنکه کلکسیونی از گاف های نابود نماینده را در روز انتخابات مرتکب شدند، درگیری های داخلی وحشتناکی را نیز تجربه نموده اند. قرار بود که در روز انتخابات آنها اپلیکیشنی به نام ORCA را منتشر نمایند (ORCA نوعی نهنگ قاتل است). وظیفه نرم افزار این بود که با فراهم ساختن داده های دقیقی بلادرنگ در روز انتخابات برای اعضای گروه، بتوان معین کرد که چه کسی باید برای رای دهی در موقعیت های کلیدی حاضر گردد. به این ترتیب، مراکز اصلی کمپین انتخاباتی رامنی می توانستند استراتژی های خود را برای رای دهی تدوین نمایند. تنها مشکل این بود که این اپلیکیشن -که قرار بود توسط هزاران گوشی هوشمند دواطلبان مشتاق در حوزه های رای گیری قابل دسترس باشد- کار نکرد. به جای اینکه اپلیکیشن در یک فروشگاه مجازی خاص این برنامه ها بارگذاری گردد، داخل یک وب سایت اینترنتی قرار داده شده بود. آدرس این سایت به صورت https بود، و تایپ www یا http کاربران را به سایت درست راهنمایی نمی کرد. حتی زمانی که دواطلبان وارد سایت درست شدند، نام کاربری و کلمه عبور آنها کار نمی کرد. و به این ترتیب اپلیکیشن سقوط کرد.

دانشمندی که چشمش به دنبال جایزه نوبل است

آیا کمیته جایزه نوبل سال جاری مرتکب اشتباه شده است؟ رانگ ژیانگ لو، دانشمند چینی که این طور فکر می نماید. ژو ادعا می نماید که نقشی اساسی در پیشرفت حوزه پزشکی احیاء نماینده داشته است؛ و در ماه دسامبر / آذرماه، انستیتو کارولینسکا سوئد را که مسولیت اهدای جایزه نوبل پزشکی را بر عهده دارد به خاطر بدنام کردن وی در این حوزه تحت تعقیب قضایی قرار داد.

بر اساس دادخواست وی، اعلامیه منتشر شده در مورد برندگان جایزه نوبل یعنی جان گوردن و شینیا یاماناکا، همکاری های ژو را در زمینه برنامه نویسی مجدد سلولی نادیده گرفته است. ژو گفت: اولویت اصلی من برای پر کردن این دادخواست، روشن شدن اشتباه آموزشگاه و اعلامیه گمراه نماینده آن، برای محافظت از بشریت و نسل های آینده است.

در اعلامیه اعطای جایزه نوبل پزشکی سال جاری، کمیته جایزه به موفقیت سال 1962 / 1341 گوردون در شبیه سازی قورباغه با جایگذاری هسته سلول روده یک قورباغه بالغ درون سلول های تخم قورباغه، و آزمایشات سال 2006 / 1385 یاماناکا در مورد اثبات نیازمندی به تنها چند ژن برای بازگرداندن سلول موش های بالغ به وضعیت جنینی اشاره نموده است. ژو می گوید زمانی که در سال 1984 / 1363 مشغول مطالعه بر روی درمانی برای قربانیان سوختگی بود، وجود سلول احیاء نماینده را کشف نموده است؛ و بنیاد جایزه نوبل این دستاورد را در اعلامیه خود به اشتباه به دیگران نسبت داده است. انجمن نوبل اطلاعیه ای را منتشر ساخته است که طی آن اعلام نموده است که نام ژو هرگز به آنها پیشنهاد نشده است.

علم در برابر خطا و اشتباه مصون نیست. حتی گاه اشتباهاتی که در آزمایشگاه رخ می دهند ممکن است خطرناک و در پاره ای موارد مرگبار باشند.

محمود حاج زمان: علم در برابر خطا و اشتباه مصون نیست. حتی گاه اشتباهاتی که در آزمایشگاه رخ می دهند ممکن است خطرناک و در پاره ای موارد مرگبار باشند. گزارش های علمی غلط و گمراه نماینده می تواند سایر دانشمندان را به انحراف بکشاند؛ و سال ها وقت، کوشش و منابع اقتصادی را تلف نمایند. همچنین، هر ساله تعدادی از دانشمندان دچار اشکال مختلفی از سوءرفتار یا تقلب می شوند. در این گزارش، برخی از برجسته ترین خطاها، اشتباهات و تقلب های علمی سال 2012 را به انتخاب سایت وایرد با هم مرور می کنیم؛ مسائلی که از اشتباهات خنده دار تا اشتباهات واقعا مرگبار را در بر می گیرد. بخش اول این گزارش را می توانیداینجا بخوانید.

فلیکس ناشکر

فلیکس بائومگارتنر اتریشی سوار بر بالن به لایه استراتوسفر رفت، و از ارتفاع بیش از 39 کیلومتری به پایین پرید. وی طی سقوط آزاد 4 دقیقه ای خود توانست دیوار صوتی را بشکند و پس از اینکه روی زمین فرود آمد، در مصاحبه خود به شدت به ناسا و ریچارد برانسون تاخت. شاید مهم ترین جمله ای که وی به زبان آورد این بود که ماموریت های کاوش مریخ ناسا چیزی جز اتلاف پول نیست. وی در مصاحبه خود با دیلی تلگراف گفت: آن دانش اندکی که ما از مریخ به دست آورده ایم، فکر نمی کنم که هیچ معنایی داشته باشد. بائومگارتنر سپس کنایه ای به ریچارد برانسون زد و گفت که وی میخواهد تا با بیرون پرت کردن یک نفر از فضاپیمای ویرجین گالکتیک، رکورد مرتفع ترین پرش آزاد جهان را بشکند. وی گفت: برای من بیشتر شبیه شوخی است؛ چرا که به نظر می رسد وی می خواهد از حرکت ما برای محبوبیت خودش استفاده کند که مایه خجالت است.

این حرکت بائومگارتنر به عنوان یکی از بدترین سوءرفتارهای جهانی علم در سال گذشته محسوب می گردد. بسیاری از کاربران اینترنتی به این گفته های وی واکنش نشان دادند. به عنوان مثال، یکی از پاسخ هایی که به وی داده شد این بود: امیدوارم فلیکس به خاطر داشته باشد به خاطر تک تک قطعات تجهیزاتی که به وی یاری کرد تا بتواند امروز در این صندلی قرار داشته باشد، از ناسا تشکر کند.

کسب و کار میمونی

اداره دولتی امانت داری پژوهشی آمریکا در ماه سپتامبر / شهریورماه به این نتیجه رسید که مارک هاوسر، استاد سابق روان شناسی دانشگاه هاروارد در برخی از مطالعاتش درباره قوه ادراک نخستی ها، اقدام به داده سازی، دستکاری نتایج و توصیف نادرست روش های استفاده شده نموده است. پیش از آن و در جولای 2011 / تیرماه 1390، پس از اتمام تحقیقاتی سه ساله در مورد فعالیت های آزمایشگاهی اش، وی از هاروارد استعفاء نموده بود. پیش از تمام این ماجراها، وی به خاطر مطالعات در زمینه زیست شناسی تکاملی ترکیبی و روان شناسی شناختی شهرت بسیار داشت.

هاوسر نتایج این گزارش را تایید یا رد ننموده است؛ اما اعلام نموده است: من مسئولیت تمام اشتباهات صورت گرفته در آزمایشگاه را بر عهده می گیرم؛ صرف نظر از اینکه مستقیما در آنها درگیر بوده یا نبوده باشم.

غیرقابل قبول

در اواخر ماه نوامبر / اوایل آذر، سه هیئت تحقیقاتی گزارش نهایی خود را در مورد رسوایی بزرگ دیدریک استاپل، روان شناس اجتماعی و هیئت علمی سابق دانشگاه تیلبورگ هلند منتشر کردند. در سال 2011 / 1390، استاپل داده سازی و دست بردن در داده ها را تایید کرد. تا کنون، رد داده های ساختگی وی به بیش از 55 مقاله علمی و کتاب مختلف، و همچنین 10 انتها نامه تحصیلات تکمیلی گسترده شده است. گزارش هیئت ها نه تنها استاپل را به خاطر سوءرفتار محکوم نموده است، بلکه انگشت اتهام را به سوی کل مجموعه روان شناسی اجتماعی نشانه رفته است.

این هیئت ها تصویری از یک فرهنگ پژوهشی درهم و برهم ترسیم نموده اند، و این رشته را به عنوان زمینه ای توصیف می نماید که متخصصان آن با دانشی ناقص و سرشار از عیب و ایراد سر و کار دارند. در مقابل، انجمن روان شناسی اجتماعی اروپا گزارش استاپل را اشتباهی غیرقابل قبول خوانده است و اظهارات مطرح شده در آن را در مورد این رشته افتراآمیز، بی اساس و اشتباه خوانده است.

تقلب کارشناس دادگستری

کارشناس شیمی دادگستری، آنی دوخان، به جعل نتایج آزمایش داروها در پرونده های جنایی ایالت بوستون آمریکا متهم شد. دوخان مسئولیت بیش از 60 هزار نمونه مربوط به 34 هزار متهم را طی 9 سال کار در یکی از آزمایشگاه های جنایی ایالت بر عهده داشت. بر اساس گزارشات، وی پرکارترین شیمی دان آزمایشگاه بود. اما به جای آزمایش تمام آن نمونه ها برای کشف وجود دارو، دوخان تنها بخشی از نمونه ها را آزمایش می کرد و نتایج مربوط به بقیه آنها را جعل می کرد.

آزمایشگاه مذکور در ماه آگوست / مردادماه بسته شد. از آن موقع، بیش از 200 متهم از زندان آزاد شده اند؛ چرا که وکلای آنها محکومیت موکلان خود را که بر اساس نتایج گزارشات آزمایشگاه بود زیر سوال برده اند. در ماه دسامبر / آذرماه، هیئت منصفه دادگاه عالی ماساچوست دوخان را به 17 مورد ممانعت از اجرای عدالت، 8 مورد دست بردن در مدارک، شهادت دروغ، و تظاهر به داشتن مدرک دانشگاهی متهم ساخت.

جراحان اعصابی که از تحقیقات آزمایشگاهی منع شدند

ماجرای جراحان مغز و اعصاب آمریکایی که به آزمایش بر روی بیماران سرطان مغزی در مراحل آخر بیماری شان می پرداختند؛ سر و صدای زیادی در ماه جولای / تیرماه برپا کرد. در آن هنگام فاش شد که از دو تن از جراحان اعصاب دانشگاه دیویس کالیفرنیا به FDA شکایت شده است و در نتیجه آنها از انجام تحقیقات پزشکی آزمایشگاهی بر روی انسان های منع شده اند. پائول مویزلار و رودولف شروت، پس از جلب رضایت بیماران، سه تن از آنان را که به تومور گلیوبلاستوما مبتلا بودند، به باکتری Enterobacter aerogenes آلوده ساختند. دو تن از آنان بلافاصله در اثر عفونت خونی درگذشتند، و بیمار سوم یک سال زنده ماند.

جراحان مذکور بر روی نظریه ای جنجالی کار می کردند که عفونت های پروبیوتیک پس از عمل جراحی می تواند واکنش های دفاعی را که باعث افزایش طول عمر می گردد تحریک کند. بر اساس گزارشات، مویزلار و شروت گمان می کردند که این پروسه آزمایشی مورد تایید FDA است. اما این طور نبود؛ چرا که وارد ساختن یک عامل زیستی (بیولوژیک) به جراحی های آزمایشی نیازمند چندین اقدام قانونی اضافی بود. در حال حاضر، مویزلار از سمت خود در دانشگاه تعلیق شده است.

رکورددار مقالات برگشتی

سال جاری شاهد ظهور برنده جدیدی در یک حوزه خجالت آور بودیم: یوشیتاکا فوجی، توانست با 172 گزارش تحریف شده، افتخار ناباورانه بیشترین تعداد مقالات برگشتی (مقالاتی که به دلیل تقلب از چاپ کنار گذاشته می شوند) را به خود اختصاص دهد. این متخصص بیهوشی ژاپنی در حالی توانست این عنوان را از چنگ صاحب قبلی اش، یواخیم بولدت درآورد؛ که آن متخصص بیهوشی آلمانی تنها 90 مقاله برگشتی داشت. در ماه جولای / تیرماه، هیئتی که از سوی انجمن هوشبری ژاپن منصوب شده بود، نتیجه گرفت که فوجی بین سال های 1993 و 2011 / 1372 و 1390، در نتایج مطالعات منتشر شده خود دست برده است. از 212 مطالعه ای که آنالیز شدند، کمیته تنها سه مورد پیدا کرد که درست و مشروع به نظر می رسید. گزارش های جعل شده وی توصیف نماینده مسائل مختلفی بود: آزمایشات کنترل شده ای که هرگز انجام نشده بود، استفاده از بیمارانی که هرگز وجود نداشتند، و داروهایی که هرگز توزیع نشده بودند.

دانشمندانی که خود مقالات شان را مرور کردند

زمانی که کار علمی دانشمندان در مجلات معتبر علمی منتشر می گردد، به این معناست که سایر دانشمندان کار آنها را مرور نموده اند. یا شاید هم این طور نیست؟ برخی اوقات، دانشمندانی که یک مقاله را مرور می نمایند، اصلا دانشمند دیگری نیستند. در عوض، در رویه ای که به نظر می رسد این سال ها رایج شده است، گاهی اوقات مرور مقالات توسط خود نویسندگان یک مجله یا دوستان آنها انجام می گردد.

در ماه فوریه / بهمن گذشته، سایت معتبر Elsevier مقاله ای که توسط گوانگ ژو هی از دانشگاه طب سنتی گویانگ چین نوشته شده بود را بازگشت داد؛ البته پس از آنکه معلوم شد وی آدرس های ای میل نادرستی ارائه نموده است و خودش را جای مرورنمایندگان مقاله اش جا زده است. مسئولان این سایت زمانی به قضیه مشکوک شدند که دریافتند ای میل بسیاری از مرورنمایندگان مقالات وی از دامنه ای اینترنتی در چین ارسال می گردد، در حالی که برخی از آنها ظاهرا اصلا در چین ساکن نبودند.

در ماه آگوست / مردادماه، اتفاق مشابهی رخ داد. اما این بار تعداد مقالات بازگشتی بیش از 30 مورد بود. محقق کره ای، هیونگ این مون، آدرس نادرستی برای مرورنمایندگان پیشنهادی خود ارائه نموده بود؛ و سپس وی یا همکارانش نظرات مثبتی را در مورد کار وی ارسال کردند. مشکل کار اینجا بود که آنها خیلی سریع این کار را انجام دادند. قضیه زمانی لو رفت که یکی از ویراستاران مجله متوجه شد اغلب مرورهای صورت گرفته ظرف کمتر از 24 ساعت ارسال شده است، که واقعا بسیار سریع بوده است. زمانی که از وی در این خصوص سوال شد، مون تایید کرد که آدرس ها جعلی هستند.

قلب دروغین

ماجرای دیگری که بیش از حد خوب بود که درست به نظر برسد، مربوط به هیساشی موریگوچی می گردد. وی ادعا نموده بود مسئولیت رهبری نخستین آزمایش کلینیکی را بر عهده داشته است که در آن از برنامه نویسی مجدد سلول های بنیادی برای انسان استفاده شده است. در آزمایش مذکور، موریگوچی ظاهرا سلول های بالغ را به سلول های قلبی تبدیل نموده بود، و سپس آنها را در بدن شش بیمار مبتلا به نارسایی قلبی کاشته بود. موریگوچی ادعا نموده بود که همکارانی از هر دو دانشکده پزشکی هاروارد و دانشگاه توکیو داشته است؛ که نتایج این آزمایش را به صورت پوستر در کنفرانسی در بنیاد سلول های بنیادی نیویورک ارائه نموده بودند.

روزنامه نگار ژاپنی، یومیوری شیمبون خبر این دستاورد را منتشر کرد؛ اما دانشمندان و گزارشگران خیلی زود شک کردند که چیزی در این میان اشتباه است. در پاسخ به تحقیقات، موریگوچی تایید کرد که وی پروسه کار را فقط با پنج نفر از شش بیمار در میان گذاشته است. وی همچنین رابطه ای با دانشگاه هاروارد نداشت، و ادعاهای بزرگ خود را به روشی منتشر می کرد که پروسه های معمول مرور مقالات علمی را دور می زد؛ و در این کار از همکارانی در مقالاتش نام می برد که اصولا از انجام این کارها اطلاعی نداشتند. در نتیجه، دانشگاه توکیو موریگوچی را اخراج کرد، و یومیوری شیمبون نیز مجبور شد که در مقابل همکارانی خود رسما عذرخواهی کند.

منبع: برترین ها